Deng - Sao Tome we Prinsip 2022-nji ýylyň 26-njy maýy Bir seredişdäki ýagdaý 2022-nji ýylyň 13-nji maýynda San Tom we Prinsipiň Saglygy goraýyş ministrligi San Tomede we Prinsipde dengiz epidemiýasy barada BSGG-a habar berdi.15-nji aprelden 17-nji maý aralygynda 103 sany dengiz gyzzyrmasy we ölüm ýok.Bu, ýurtda ilkinji bolup dengiz keseliniň ýüze çykandygydyr.Keselleriň beýany 2022-nji ýylyň 15-nji aprelinden 17-nji maýyna çenli çalt anyklaýyş synagy (RDT) bilen tassyklanan 103 sany dengiz gyzzyrmasy, San-Tome we Prinsipiň bäş saglyk etrabynda ölenleriň ýokdugy (1-nji surat).Keselleriň köpüsiniň (90, 87%) Água Grande saglyk etrabyndan, Mezoçi (7, 7%), Lobata (4, 4%) habar berildi;Cantagalo (1, 1%);we Prinsipiň awtonom sebiti (1, 1%) (2-nji surat).Iň köp täsir edýän ýaş toparlary: 10-19 ýaş (10 000-den 5,9 ýagdaý), 30-39 ýaş (10 000-den 7,3 kesel), 40-49 ýaş (10 000-den 5.1 ýagdaý) we 50-59 ýaş (6.1) ýagdaýlar 10 000).Iň ýygy kliniki alamatlar gyzzyrma (97, 94%), kelle agyry (78, 76%) we mialgiýa (64, 62%) boldy.
Surat 1. San Tomede we Prinsipde 2022-nji ýylyň 15-nji aprelinden 17-nji maýyna çenli habar berlen senesi bilen tassyklanan dengiz keselleri
RDT tarapyndan tassyklanan 30 nusganyň bir bölegi, 29-njy aprelde Portugaliýanyň Lissabon şäherindäki halkara maglumat laboratoriýasyna iberildi.Geçirilen barlaghana synaglary, nusgalaryň irki ýiti deng ýokançlygy üçin oňyn bolandygyny we agdyklyk edýän serotipiň dengiz wirusy serotipi 3 (DENV-3) bolandygyny tassyklady.Deslapky netijeler, nusgalaryň toparynda bar bolan beýleki serotipleriň mümkinçiligini görkezýär.
Denge keseliniň duýduryşy ilkibaşda 11-nji aprelde San-Tome we Prinsipi keselhanasynda dengiz keseli bilen baglanyşykly şübheli ýagdaý ýüze çykanda ýüze çykdy.Deng ýokançlygyny görkezýän alamatlar bilen ýüze çykan bu hadysanyň syýahat taryhy bardy we soňraky dengiz ýokaşmasy diýlip diagnoz goýuldy.
Surat 2. San Tomede we Prinsipde dengiz keseliniň 2022-nji ýylyň 15-nji aprelinden 17-nji maýyna çenli etrap boýunça paýlanyşy
Keseliň epidemiologiýasy
Deng, ýokaşan çybynlary dişlemek arkaly adamlara ýokaşýan wirus ýokançlygydyr.Deng, tropiki we sub-tropiki howa şertlerinde, esasan şäher we ýarym şäher ýerlerinde bolýar.Keseli ýokaşdyrýan esasy wektorlar Aedes aegypti çybynlary we az derejede Ae.albopictus.Dengiň döremegine sebäp bolan wirusa dengiz wirusy (DENV) diýilýär.Dört sany DENV serotipi bar we dört gezek ýokaşyp bolýar.DENV ýokançlyklarynyň köpüsi diňe ýeňil kesel döredýär we 80% -den gowragy simptomlary görkezmeýär (asimptomatik).DENV dümew ýaly ýiti kesel döredip biler.Wagtal-wagtal bu agyr dengiz diýlip atlandyrylýan ölüm howply çylşyrymlylyga öwrülýär.
Jemgyýetiň saglygyna jogap
Milli saglygy goraýyş edaralary wirusa garşy aşakdaky çäreleri başlady we amala aşyrýar:
Keseliň tehniki taraplaryny ara alyp maslahatlaşmak üçin Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy bilen BSG-nyň arasynda hepdelik ýygnak geçirmek
Denge garşy göreş meýilnamasy işlenip düzüldi, tassyklandy we ýaýradyldy
Birnäçe saglyk etraplarynda köp ugurly epidemiologiki gözlegleri we işjeň hadysalary anyklamak
Köpeldilýän ýerleri kesgitlemek we käbir täsir eden ýerlerde duman we çeşmäni azaltmak boýunça çäreleri geçirmek üçin entomologiki gözlegleri geçirmek
Kesel barada gündelik býulleten çap etmek we BSGG bilen yzygiderli paýlaşmak
San-Tome we Prinsipe, şeýle hem kazyýet işi, töwekgelçilik aragatnaşygy, entomologiýa we wektor gözegçiligi ýaly beýleki potensial hünärmenlere laboratoriýa kuwwatyny güýçlendirmek üçin daşarky hünärmenleriň ýerleşdirilmegini guramak.
BSG töwekgelçiligini bahalandyrmak
Milli derejedäki töwekgelçilik häzirki wagtda (i) çybyn wektorynyň Aedes aegypti we Aedes albopictus bolmagy sebäpli ýokary hasaplanýar;(ii) 2021-nji ýylyň dekabryndan bäri güýçli ýagyşdan we suw joşmalaryndan soň çybynlary köpeltmek üçin amatly gurşaw;(iii) beýleki saglyk kynçylyklarynyň arasynda içgeçme keseli, gyzzyrma, COVID-19 bilen bilelikde ýüze çykmagy;we (iv) güýçli suw joşmasyndan soň gurluş zeperleri sebäpli saglyk öýlerinde arassaçylyk we suw dolandyryş ulgamlarynyň işleýşiniň peselmegi.Habar berlen sanlara kän baha berilmeýär, sebäbi dengiz keseliniň köp bölegi asimptomatik däl, gözegçilik we diagnoz goýmak ukybynyň çäklendirmeleri bar.Gaty dengiz kesellerini kliniki taýdan dolandyrmak hem kyn mesele.Inurtda jemgyýetiň habardarlygy pes we töwekgelçilikli aragatnaşyk çäreleri ýeterlik däl.
Sebit we global derejedäki umumy töwekgelçilik pes hasaplanýar.San-Tome we Prinsipden beýleki ýurtlara has ýaýramagynyň ähtimallygy gaty pes, sebäbi bu ýurt gury serhetleri paýlaşmaýan ada we bu kesel wektorlaryň bolmagyny talap eder.
• BSGG-nyň maslahaty
Kazyýeti anyklamak
Saglygy goraýyş edaralarynda dengiz keselini ýüze çykarmak we / ýa-da tassyklamak üçin anyklaýyş synaglaryna girmek möhümdir.
San-Tome we Prinsipiň daşarky adalarynda ýerleşýän saglyk merkezleri bu wirusdan habarly bolmaly we hadysalary ýüze çykarmak üçin RDT-ler bilen üpjün edilmelidir.
Wektor dolandyryşy Potensial köpelýän ýerleri aýyrmak, wektorlaryň sanyny azaltmak we şahsy täsirini azaltmak üçin Toplumlaýyn Wektor Dolandyryşy (IVM) işjeňleşdirilmelidir.Bu daşky gurşawy dolandyrmak, çeşmäni azaltmak we himiki gözegçilik çäreleri ýaly gurçuk we ulularyň wektor gözegçilik strategiýalaryny öz içine almalydyr.
Wektor bilen aragatnaşygyň öňüni almak üçin öýlerde, iş ýerlerinde, mekdeplerde we saglygy goraýyş edaralarynda wektorlara gözegçilik çäreleri durmuşa geçirilmelidir.
Jemgyýet tarapyndan goldanýan çeşmäni azaltmak çäreleri we wektor gözegçiligi başlamaly.
Şahsy gorag çäreleri
Deriniň täsirini azaldýan gorag eşiklerini ulanmak we açyk derä ýa-da eşiklere ulanyp boljak repelleri ulanmak maslahat berilýär.Öçürijileri ulanmak bellik görkezmelerine berk laýyk bolmalydyr.
Penjire we gapy ekranlary, çybyn torlary (emdirilen ýa-da insektisid bilen däl), gündizine ýa-da gijesinde ýapyk ýerlerde wektor bilen gatnaşygy azaltmak üçin peýdaly bolup biler.
Syýahat we söwda
Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy, häzirki maglumatlara esaslanyp San-Tome we Prinsipe syýahat we söwda çäklendirmelerini maslahat bermeýär.
Goşmaça maglumat
BSGG-nyň dengiz we agyr dengiz faktlary https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue
BSGG-nyň Afrika sebit bölümi, Deng faktlary https://www.afro.who.int/health-topics/dengue
BSGG-nyň Amerika / Pan Amerikan Saglyk Guramasy Sebitleýin Ofisi, Arbowirus kesellerine şübhelenýän näsaglara diagnoz we ideg üçin gural https://iris.paho.org/handle/10665.2/33895
Ygtybarly salgylanma: Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy (2022-nji ýylyň 26-njy maýy).Keseliň ýaýramagy baradaky habarlar;San Tomede we Prinsipde dengiz.Şu ýerden alyp bilersiňiz: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON387
Iş wagty: Awgust-26-2022