Islendik haýwan eýesiniň bilişi ýaly, haýwan saýlan ýoldaşyňyz bilen aýratyn emosional baglanyşyk döredersiňiz.It bilen söhbet edýärsiňiz, hamster bilen täzeden düzýärsiňiz we parakeet syrlaryňyzy hiç haçan başga birine aýtmajakdygyňyzy aýdýarsyňyz.Bir bölegi, ähli işiň manysyz bolup biljekdigine şübhelenýän bolsaňyz, başga bir bölegi söýgüli haýwanyňyzyň düşünmegine gizlinlikde umyt edýär.
Emma haýwanlar nämä we näçeräk düşünýärler?Mysal üçin, haýwanyň lezzet almaga ukyplydygyny bilýärsiňiz, ýöne gülkünç duýýarlarmy?Söýgüli bukjanyňyz bir degişmä düşünip bilermi ýa-da aýagyňyzyň üstüne agyr zat taşlanyňyzda bir kelläni bogup bilermi?Itler ýa-da pişikler ýa-da haýsydyr bir haýwan gülşümiz ýaly gülýärmi?Näme üçin gülýäris?Adamlaryň gülki döretmeginiň sebäpleri syrly bir zat.Planeter ýüzündäki her bir adam, haýsy dilde gürleşýändigine garamazdan, muny edýär we hemmämiz bilmän edýäris.Diňe içimiziň içinden köpürjikleýär we munuň bolmagyna kömek edip bilmeris.Bu ýokanç, sosial we gürlemezden ozal ösdürýän bir zat.Adamlaryň arasynda baglanyşyk elementini üpjün etmek üçin bar diýip pikir edilýär, başga bir teoriýa bolsa, ilki bilen gylyç dişli gaplaňyň duýdansyz peýda bolşy ýaly, nägileligi görkezmek üçin duýduryş sesi hökmünde dörändigini aýdýar.Şeýlelik bilen, näme üçin edýändigimizi bilmesek-de, muny edýändigimizi bilýäris.Animalsöne haýwanlar gülýärlermi, ýok bolsa, näme üçin beýle däl?
Çekimli maýmynlar, iň ýakyn haýwan gatnaşyklarymyz, şimpanze, gorilla, bonobos we apelsin-utan oýunlary kowalamakda ýa-da gyrylanda hezil edýärler.Bu sesler köplenç gykylyga meňzeýär, ýöne gyzykly tarapy, çipler ýaly bize has ýakyn bolan maýmynlar, gülki sesleri biziňkä meňzeýän apelsin-utan ýaly has uzak görnüşlere garanyňda adam gülküsi bilen has aňsat kesgitlenýän sesleri görkezýär.
Bu sesleriň gyjyndyrma ýaly gyjyndyrma wagtynda çykýandygy, gülkiniň islendik gürleýişden ozal ösendigini görkezýär.Söz dilini ulanýan meşhur gorilonyň Koko bir gezek derwezebanlarynyň aýakgaplaryny daňyp, soň bolsa degişme ukybyny görkezýän 'meni kowala' gol çekendigi habar berildi.
Garga garga Butöne guşlar ýaly haýwanat dünýäsiniň düýbünden başga şahasy hakda näme aýdyp bilersiňiz?Elbetde, mynah guşlary we kokatlar ýaly birnäçe akylly guş şekillendirijisi gülkä meňzeýärdi we käbir towuklar hatda beýleki haýwanlary hem masgaralap bilýärdi, bir guşuň maşgala itine pyşyrdap, bulaşdyrandygy habar berilýär.Gargalar we beýleki korwidler iýmit tapmak we hatda ýyrtyjylaryň guýruklaryny çekmek üçin gurallary ulanýandyklary mälim.Munuň diňe iýmit ogurlaýarka olary ünsüni sowmak üçin edilendigi barada pikir edilýärdi, ýöne indi iýmit ýok wagtynda şaýat boldy, guşuň muny diňe güýmenmek üçin edendigini görkezýär.Şonuň üçin käbir guşlaryň gülkünç duýgusy bolmagy, hatda gülmegi hem mümkin, ýöne entek ony kesgitläp bilmedik.
Haýwanlaryň gülküsi Beýleki jandarlar, boýnuň dyrnagy ýaly duýgur ýerlerde gygyrylanda “jyrlaýan” syçanlar ýaly gülmekleri hem bellidir.Delfinler oýnap ýörkä, özlerini alyp barşynyň töweregindäkilere howp salmaýandygyny görkezmek üçin şatlyk seslerini çykarýan ýaly görünýär, piller bolsa oýun bilen meşgullanýanlarynda ýygy-ýygydan surnaý edýärler.Thisöne bu hereketiň adamyň gülküsi bilen deňeşdirip boljakdygyny ýa-da haýwanyň käbir ýagdaýlarda etmegi halaýan sesini subut etmek mümkin däl.
Haýwanlary ýigrenýär Onda öýlerimizdäki öý haýwanlary nähili?Olar bize gülüp bilýärlermi?Itleriň, hezil edip hezil edende, temperaturany gözegçilikde saklamak üçin ulanylýan adaty eşik bilen soniki gurluşy bilen tapawutlanýan mejbury dem alýan balak ýaly bolup, hezil edendiklerini görkezýän subutnamalar bar.Beýleki tarapdan, pişikler tebigatda diri galmak faktory hökmünde hiç hili duýgy görkezmezlik üçin ösdi öýdülýärdi.Elbetde, pişik pişigiň kanagatlydygyny görkezip biler, ýöne başga-da birnäçe zady görkezmek üçin pürsler we gyrgyçlar hem ulanylyp bilner.
Pişikler dürli hyýanatçylykly hereketlerden lezzet alýan ýaly görünýär, ýöne bu diňe gülkünç taraplaryny görkezmek däl-de, ünsi çekmek synanyşygy bolup biler.Şeýlelik bilen, ylym barada aýdylanda, pişikler gülmäge ukypsyz ýaly bolup, pişigiňiziň üstünden gülmeýändigini bilip, teselli tapyp bilersiňiz.Şeýle etmek ukybyna eýe bolan bolsalar-da, biz muny ederis öýdýäris.
Bu makala BBC habarlaryndan gelýär.
Iş wagty: 19-2022-nji oktýabr